Hỏi: Do sức khỏe yếu, mẹ tôi đã ủy quyền cho tôi giải quyết việc thừa kế tài sản của ông bà ngoại để lại. Tuy nhiên, công việc chưa tiến triển được bao nhiêu thì mẹ tôi mất. Xin hỏi trong trường hợp này thì tôi còn đủ điều kiện để thực hiện các công việc mà mẹ tôi đã giao cho tôi làm theo giấy ủy quyền không?
Hoàng Kim Tiến (Cam Lâm)
Trả lời: Pháp luật dân sự quy định, hợp đồng ủy quyền là sự thỏa thuận giữa các bên, theo đó bên được ủy quyền có nghĩa vụ thực hiện công việc nhân danh bên ủy quyền, bên ủy quyền chỉ phải trả thù lao nếu có thỏa thuận hoặc pháp luật có quy định.
Theo Bộ luật Dân sự năm 2005, một trong những trường hợp để hợp đồng ủy quyền chấm dứt là “Bên ủy quyền hoặc bên được ủy quyền chết, bị tòa án tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự, bị hạn chế năng lực hành vi dân sự, mất tích hoặc là đã chết”. Tuy nhiên, quy định đó đã không còn thể hiện tại Bộ luật Dân sự hiện hành (Bộ luật năm 2015).
Bộ luật dân sự hiện hành quy định hợp đồng chấm dứt trong trường hợp cá nhân giao kết hợp đồng chết mà hợp đồng phải do chính cá nhân đó thực hiện. Trong quan hệ nghĩa vụ thì nghĩa vụ chấm dứt trong trường hợp bên có nghĩa vụ là cá nhân chết mà nghĩa vụ phải do chính cá nhân đó thực hiện; bên có quyền là cá nhân chết mà quyền yêu cầu không thuộc di sản thừa kế. Nghĩa vụ cũng chấm dứt khi các bên có thoả thuận hoặc pháp luật có quy định về việc nghĩa vụ được thực hiện chỉ dành cho cá nhân có quyền mà cá nhân chết.
Với hợp đồng ủy quyền, tuy không ghi nhận trường hợp hợp đồng bị chấm dứt do bên ủy quyền chết như quy định pháp luật trước đây, nhưng với các nghĩa vụ của bên ủy quyền như cung cấp thông tin, tài liệu và phương tiện cần thiết để bên được ủy quyền thực hiện công việc; thanh toán chi phí hợp lý mà bên được ủy quyền đã bỏ ra để thực hiện công việc được ủy quyền; trả thù lao cho bên được ủy quyền, nếu có thỏa thuận về việc trả thù lao... Do vậy, trong những trường hợp cụ thể, có thể bên được ủy quyền sẽ gặp trở ngại, khó khăn, hoặc thiếu các điều kiện cần thiết để thực hiện công việc được ủy quyền trong trường hợp bên ủy quyền chết mà công việc được ủy quyền chưa hoàn thành.
Trở lại trường hợp của bạn, nội dung ủy quyền giữa bạn và mẹ của bạn là để giành phần tài sản mẹ bạn được thừa kế của cha mẹ. Khi mẹ bạn chết, tài sản của mẹ bạn là di sản thừa kế của những người thừa kế của bà, mà bạn là một trong những người thừa kế đó. Di sản của bà sẽ gồm tài sản đã xác định sở hữu của bà và tài sản bà được hưởng là di sản thừa kế của ông bà ngoại bạn.
Bạn có thể trực tiếp đứng đơn khởi kiện để yêu cầu chia thừa kế, trong đó có phần tài sản là di sản của ông bà ngoại.
Luật sư NGUYỄN THIỆN HÙNG