Hỏi: Chồng tôi bị tai biến nặng, cần thuốc thang chữa trị nhưng nhà không có sẵn tiền. Tôi muốn bán căn nhà là tài sản chung của vợ chồng tôi để lấy tiền chữa bệnh cho anh ấy. Do bệnh nặng anh ấy không giao dịch được, tôi có thể một mình ký các giấy tờ bán nhà được không?
Hoàng Lệ Quyên (Ninh Hòa)
Trả lời: Chồng bà bị bệnh, nhưng nếu vẫn nhận thức được, vẫn tỉnh táo minh mẫn thì vẫn ký các giấy tờ giao dịch mua bán bình thường, bà có thể nhờ công chứng viên tới chỗ ở của ông ấy để thực hiện công chứng. Nếu chồng bà trong tình trạng mất năng lực hành vi dân sự thì cần sự can thiệp của tòa án.
Bộ luật dân sự quy định, khi một người do bị bệnh tâm thần hoặc mắc bệnh khác mà không thể nhận thức, làm chủ được hành vi thì theo yêu cầu của người có quyền, lợi ích liên quan hoặc của cơ quan, tổ chức hữu quan, tòa án ra quyết định tuyên bố người này là người mất năng lực hành vi dân sự trên cơ sở kết luận giám định pháp y tâm thần. Với quy định đó của pháp luật, bà cần làm thủ tục yêu cầu gửi đến tòa án nhân dân cấp huyện nơi cư trú của người chồng để được tòa án xem xét, giải quyết.
Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 có quy định căn cứ xác lập đại diện giữa vợ và chồng, cho thấy, vợ, chồng đại diện cho nhau khi một bên mất năng lực hành vi dân sự mà bên kia có đủ điều kiện làm người giám hộ hoặc khi một bên bị hạn chế năng lực hành vi dân sự mà bên kia được tòa án chỉ định làm người đại diện theo pháp luật cho người đó, trừ trường hợp theo quy định của pháp luật thì người đó phải tự mình thực hiện quyền, nghĩa vụ có liên quan. Do vậy, khi được tòa án ra quyết định tuyên bố người chồng là mất năng lực hành vi dân sự, bà sẽ là người giám hộ đương nhiên của chồng bà.
Theo Bộ luật Dân sự, người giám hộ của người mất năng lực hành vi dân sự có các nghĩa vụ chăm sóc, bảo đảm việc điều trị bệnh cho người được giám hộ; đại diện cho người được giám hộ trong các giao dịch dân sự; quản lý tài sản của người được giám hộ; bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người được giám hộ. Đồng thời người giám hộ được quyền sử dụng tài sản của người được giám hộ để chăm sóc, chi dùng cho những nhu cầu thiết yếu của người được giám hộ; được thanh toán các chi phí hợp lý cho việc quản lý tài sản của người được giám hộ; đại diện cho người được giám hộ trong việc xác lập, thực hiện giao dịch dân sự và thực hiện các quyền khác theo quy định của pháp luật nhằm bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người được giám hộ.
Pháp luật trao quyền cho người giám hộ được thực hiện giao dịch dân sự liên quan đến tài sản của người được giám hộ vì lợi ích của người được giám hộ. Tuy nhiên việc bán, trao đổi, cho thuê, cho mượn, cho vay, cầm cố, thế chấp, đặt cọc và giao dịch dân sự khác đối với tài sản có giá trị lớn của người được giám hộ phải được sự đồng ý của người giám sát việc giám hộ.
Giám sát việc giám hộ được ghi nhận trong Bộ luật Dân sự. Theo đó, người thân thích của người được giám hộ thỏa thuận cử người giám sát việc giám hộ trong số những người thân thích hoặc chọn cá nhân, pháp nhân khác làm người giám sát việc giám hộ. Trường hợp giám sát việc giám hộ liên quan đến quản lý tài sản của người được giám hộ thì người giám sát phải đăng ký tại UBND cấp xã nơi cư trú của người được giám hộ.
Người thân thích của người được giám hộ là vợ, chồng, cha, mẹ, con của người được giám hộ; nếu không có ai trong số những người này thì người thân thích của người được giám hộ là ông, bà, anh ruột, chị ruột, em ruột của người được giám hộ; nếu cũng không có ai trong số những người này thì người thân thích của người được giám hộ là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người được giám hộ.
Người giám sát việc giám hộ có quyền và nghĩa vụ theo dõi, kiểm tra người giám hộ trong việc thực hiện giám hộ; xem xét, có ý kiến kịp thời bằng văn bản về việc xác lập, thực hiện giao dịch dân sự có giá trị lớn...
Với quy định người giám hộ muốn bán, trao đổi, cho thuê, cho mượn, cho vay, cầm cố, thế chấp, đặt cọc và các giao dịch khác đối với tài sản có giá trị lớn của người được giám hộ phải được sự đồng ý của người giám sát việc giám hộ, nên trong trường hợp của bà, bà có quyền bán căn nhà để có tiền trang trải và chữa bệnh cho ông nhưng để thực hiện việc này, bà cần trao đổi với người được cử làm người giám sát việc giám hộ để có sự nhất trí, thỏa thuận thực hiện.
Luật sư NGUYỄN THIỆN HÙNG