Hỏi: Cháu tôi làm công nhân tại một công trường xây dựng tại Bãi Dài, Cam Lâm. Phía chủ thi công công trình có khá nhiều cam kết nhưng trong quá trình thực hiện thì thường cắt xén các chế độ. Cháu tôi ít hiểu biết nên rất mong được giải thích các quyền lợi cơ bản của người lao động để có thể đấu tranh bảo vệ quyền lợi của mình.
Lê Văn Bảy (Cam Lâm)
Trả lời: Pháp luật lao động có rất nhiều quy định để bảo vệ quyền lợi của người lao động. Tuy nhiên, các quy định này nằm rải rác trong luật và các văn bản dưới luật nên để nghiên cứu và áp dụng thì không phải dễ dàng. Vì thế, tôi xin giới thiệu vài điểm cơ bản trong quan hệ lao động để cháu ông có thể vận dụng.
1. Chủ doanh nghiệp không được trả lương thấp hơn mức lương tối thiểu vùng.
2. Thử việc:
- Tiền lương trong thời gian thử việc do hai bên thoả thuận nhưng ít nhất phải bằng 85% mức lương của công việc đó.
- Khi thử việc đạt yêu cầu thì phải ký hợp đồng lao động.
- Trong thời gian thử việc, mỗi bên có quyền huỷ bỏ thoả thuận thử việc mà không cần báo trước và không phải bồi thường.
- Thời gian thử việc:
+ Không quá 60 ngày đối với công việc cần trình độ chuyên môn, kỹ thuật từ cao đẳng trở lên;
+ Không quá 30 ngày đối với công việc cần trình độ chuyên môn kỹ thuật trung cấp nghề, trung cấp chuyên nghiệp, công nhân kỹ thuật, nhân viên nghiệp vụ.
+ Không quá 6 ngày làm việc đối với công việc khác.
3. Tiền lương tăng ca, làm thêm giờ:
- Ngày thường sẽ được tăng 150% lương;
- Ngày nghỉ hàng tuần 200% lương;
- Vào ngày nghỉ lễ, ngày nghỉ có hưởng lương, ít nhất bằng 300% chưa kể tiền lương ngày lễ, ngày nghỉ có hưởng lương đối với người lao động hưởng lương ngày.
4. Đối với lao động nữ:
- Làm công việc nặng nhọc khi mang thai từ tháng thứ 7, được chuyển làm công việc nhẹ hơn hoặc được giảm bớt 1 giờ làm việc hằng ngày mà vẫn hưởng đủ lương.
- Không xử lý kỷ luật lao động nữ trong thời gian mang thai, nghỉ hưởng chế độ khi sinh con theo quy định của pháp luật về bảo hiểm xã hội, nuôi con dưới 12 tháng tuổi.
- Không được sa thải hoặc đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động đối với lao động nữ vì lý do kết hôn, mang thai, nghỉ thai sản, nuôi con dưới 12 tháng tuổi, trừ trường hợp người sử dụng lao động là cá nhân chết.
5. Người lao động được miễn toàn bộ án phí khi khởi kiện đòi tiền lương, trợ cấp mất việc làm, trợ cấp thôi việc, bảo hiểm xã hội, tiền bồi thường về tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp; giải quyết những vấn đề bồi thường thiệt hại hoặc vì bị sa thải, chấm dứt hợp đồng lao động trái pháp luật.
6. Người sử dụng lao động phải đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) bắt buộc cho người lao động
7. Lao động nữ nghỉ 30 phút trong thời gian hành kinh
8. Chủ tịch UBND hoặc thanh tra lao động là người có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính đối với người sử dụng lao động
9. Không được giữ bản chính giấy tờ tùy thân, văn bằng, chứng chỉ của người lao động
10. Không được yêu cầu người lao động nộp tiền để được ký kết hợp đồng lao động
11. Không được yêu cầu người lao động thử việc quá 1 lần đối với một công việc
12. Được đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động nếu không được trả lương đầy đủ hay bị quấy rối tình dục. Nếu làm việc trên 12 tháng, người lao động được hưởng trợ cấp thôi việc, mỗi năm làm việc là ½ tháng lương.
13. Được bảo đảm nghỉ trong giờ làm việc, nghỉ chuyển ca, nghỉ về việc riêng, nghỉ không hưởng lương theo quy định.
14. Được khám sức khỏe định kỳ.
15. Được nhận lại làm việc sau khi tạm hoãn hợp đồng lao động trong các trường hợp sau:
- Tham gia nghĩa vụ quân sự.
- Bị tạm giam, tạm giữ.
- Bị áp dụng biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng, đưa vào cơ sở cai nghiện, cơ sở giáo dục bắt buộc.
- Lao động nữ mang thai.
- Do 2 bên thỏa thuận.
16. Người lao động được giữ 1 bản hợp đồng lao động.
17. 1 năm người lao động có 10 ngày nghỉ lễ, Tết và 12 ngày phép. Những ngày này mặc dù không đi làm, người lao động vẫn được hưởng nguyên lương.
18. Trả lương chậm trên 15 ngày phải trả thêm tiền theo lãi suất ngân hàng.
Luật gia MINH HƯƠNG