Hỏi: Mấy anh chị tôi đang trao đổi về việc phân chia số tài sản của cha mẹ tôi để lại. Người anh có đưa ra tờ di chúc do cha mẹ viết tay nhưng chỉ là bản photo, nói rằng bản chính bị thất lạc không tìm thấy. Xin cho biết với di chúc là bản photo thì có được coi là căn cứ xác thực để chia thừa kế không?
Trương Linh Hương (Vạn Ninh)
Trả lời: Pháp luật về thừa kế ghi nhận di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của người đó cho người khác sau khi chết. Một bản di chúc hợp pháp phải có đủ các điều kiện:
a) Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe doạ, cưỡng ép;
b) Nội dung của di chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội; hình thức di chúc không trái quy định của luật.
Với di chúc bằng văn bản, Bộ luật Dân sự thừa nhận có các loại:
1. Di chúc bằng văn bản không có người làm chứng;
2. Di chúc bằng văn bản có người làm chứng;
3. Di chúc bằng văn bản có công chứng;
4. Di chúc bằng văn bản có chứng thực.
Với bản di chúc bố mẹ bạn để lại là di chúc bằng văn bản không có người làm chứng. Với hình thức di chúc này, pháp luật đòi hỏi người lập di chúc phải tự viết và ký vào bản di chúc. Đồng thời việc lập di chúc bằng văn bản không có người làm chứng phải thể hiện nội dung chủ yếu được luật định và một số yêu cầu như: Không được viết tắt hoặc viết bằng ký hiệu, nếu di chúc gồm nhiều trang thì mỗi trang phải được ghi số thứ tự và có chữ ký hoặc điểm chỉ của người lập di chúc; trường hợp di chúc có sự tẩy xóa, sửa chữa thì người tự viết di chúc phải ký tên bên cạnh chỗ tẩy xóa, sửa chữa.
Về nguyên tắc, một người chết đi có để lại di chúc và bản di chúc đó có hiệu lực theo quy định của pháp luật thì di sản được chia theo di chúc, mỗi người thừa kế được nhận phần di sản theo chỉ định của di chúc, trừ trường hợp người được thừa kế theo di chúc nhưng họ là người không có quyền hưởng di sản, từ chối nhận di sản, chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc; liên quan đến cơ quan, tổ chức được hưởng di sản theo di chúc, nhưng không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế.
Trường hợp của bạn, bản di chúc bị thất lạc, chỉ còn lưu lại tờ photo. Nếu những người thừa kế thuộc diện được hưởng di sản cho rằng đó là ý chí đích thực của người để lại di sản và muốn ý chí đó được thực hiện thì họ có thể thỏa thuận để phân chia di sản, dựa trên di chúc đó. Nếu trong số những người thừa kế theo pháp luật của bố mẹ bạn có người không thừa nhận bản di chúc đó, dẫn đến tranh chấp, lúc này phải yêu cầu tòa án giải quyết. Để thụ lý, giải quyết vụ kiện, tòa án sẽ yêu cầu các bên cung cấp tài liệu chứng cứ, những tài liệu được tòa án chấp nhận phải có giá trị là bản gốc, là bản sao có công chứng, chứng thực. Nếu tài liệu chỉ là những bản photo thì khó có căn cứ pháp lý để tòa án xem xét, giải quyết.
Luật sư NGUYỄN THIỆN HÙNG